Operational treatment

Wady zgryzu

Wady zgryzu można podzielić na:

• wady wyrostkowo-zębowe,
• wady gnatyczne (kostne, szkieletowe).

Podział ten jest szczególnie ważny ze względu na odmienne postępowanie lecznicze.

Wady wyrostkowo-zębowe – nieprawidłowa jest wzajemna relacja zębów, podstawy kostne szczęki i żuchwy są zaś prawidłowo zbudowane i położone. Wady te leczy się wyłącznie ortodontycznie.

Wady gnatyczne, inaczej kostne, są bardziej złożone i łączą nieprawidłową wzajemną relację zębów z nieprawidłowymi podstawami kostnymi szczęki i/lub żuchwy (dysproporcja wielkości, asymetria, niepoprawne wzajemne relacje przestrzenne).

Wady kostne powstają poprzez nałożenie się na siebie kilku czynników:

• podłoże genetyczne,
• nieprawidłowości rozwojowe,
• szkodliwe czynniki środowiskowe działające podczas wzrostu (dysfunkcje, parafunkcje, urazy).

Kompensacja zębowa – podczas wzrostu, mimo działania czynników utrudniających prawidłowy rozwój, organizm próbuje uzyskać optimum czynnościowe zgryzu. Zęby przemieszczają się, próbując uzyskać optymalne kontakty zwarciowe – dochodzi do ich wychylania, przechylania, tłoczenia. Rysy twarzy wciąż jednak pozostają w dysharmonii.

Możliwe postępowanie lecznicze

W okresie dzieciństwa w przypadku stwierdzenia wady kostnej można przeprowadzić wczesne leczenie ortodontyczne mające na celu stymulację i ukierunkowanie wzrostu. Leczenie to poprawia warunki zgryzowe w dzieciństwie, wpływając na jakość życia do czasu kwalifikacji do leczenia w dorosłości. Niekiedy udaje się przeprowadzić leczenie pozwalające uniknąć zabiegu chirurgicznego, a wada jest leczona zachowawczo po wyrznięciu zębów stałych.

W wadach gnatycznych wyróżnia się dwa możliwe postępowania lecznicze:

• leczenie ortodontyczno-chirurgiczne,
• kamuflaż ortodontyczny.

Leczenie ortodontyczno-chirurgiczne, nazywane również leczeniem zespołowym, skojarzonym lub interdyscyplinarnym jest metodą, która wpływa na poprawę zarówno warunków zgryzowych jak i rysów twarzy.

Kamuflaż ortodontyczny stanowi alternatywę do zabiegu chirurgicznego, jednak rozwiązanie to nie poprawia rysów twarzy i możliwe jest do zastosowania jedynie w części przypadków.

Kamuflaż ortodontyczny, kompensacja ortodontyczna

Kamuflaż ortodontyczny polega na przesuwaniu zębów i dopasowaniu ich tak, by pomimo nieprawidłowych podstaw kostnych, jak najlepiej ze sobą kontaktowały. Zastosowanie takiego leczenia nie zapewnia jednak stabilności rezultatów, poprawy w rysach twarzy ani równowagi czynnościowej w zgryzie.

Kamuflaż ortodontyczny ma liczne ograniczenia. Kamuflaż nie może być stosowany u pacjentów z dysfunkcją stawów skroniowo-żuchwowych, ponieważ takie leczenie nie wpłynie korzystnie na stawy, a wręcz może nasilić dolegliwości. Istnieje ryzyko nawrotu wady. Można go zastosować tylko w wadach o małym nasileniu.

Zabieg chirurgiczny, ortognatyczny

Zabieg chirurgiczny wpływa na poprawę zarówno warunków zgryzowych jak i rysów twarzy, daje równowagę czynnościową w zgryzie, a także stabilność rezultatów.

Warunkiem przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego jest zakończony wzrost kostny. Możliwe jest rozpoczęcie przygotowania ortodontycznego jeszcze w okresie dorastania, by zabieg odbył się tuż po zakończeniu wzrostu. Wiek nie jest przeciwwskazaniem do zabiegu chirurgicznego – w przypadku wad zgryzu istotnie wpływających na jakość życia, możliwa jest jego poprawa nawet na jesieni życia.

Kwalifikacja pacjenta do zabiegu chirurgicznego opiera się na badaniu zewnątrzustnym, wewnątrzustnym, analizie modeli i badań rentgenowskich w tym tomografii komputerowej CBCT. Niezbędna jest konsultacja z chirurgiem szczękowo-twarzowym, podczas której pacjent jest informowany o wszelkich procedurach przed i pooperacyjnych, ewentualnych powikłaniach.

Przygotowanie ortodontyczne do zabiegu oraz końcowe ustawienie zębów po zabiegu przeprowadza lekarz specjalista w dziedzinie ortodoncji, natomiast część chirurgiczną przeprowadza lekarz specjalista w dziedzinie chirurgii szczękowo-twarzowej. W okresie okołozabiegowym lekarze ci ściśle ze sobą współpracują.

Planowanie zabiegu

Zabieg poprzedza zebranie pełnej diagnostyki – badanie wewnątrzustne i zewnątrzustne (sesja fotograficzna), Pantomogram, Cefalogram wraz z analizą cefalometryczną, tomografia komputerowa wiązką stożkową. Na podstawie zebranych informacji o wadzie zgryzu planowany jest efekt końcowy. Ruchy planuje się tak, by uzyskać optymalną funkcję i estetykę. Planowanie dotyczy zarówno warunków zgryzowych jak i wyglądu twarzy. Możliwe jest przeprowadzenie komputerowej symulacji przedstawiającej prawdopodobny wygląd pacjenta po zabiegu z uwzględnieniem wyglądu również tkanek miękkich.

Podział zabiegów:

• jednoszczękowy – monomax – przemieszczeniu ulega tylko szczęka lub tylko żuchwa,
• dwuszczękowy – bimax – przemieszczeniu ulega szczęka i żuchwa,
• dwuszczękowy z genioplatyką – trimax – przemieszczeniu ulega szczęka i żuchwa, po czym następuje dodatkowo plastyka bródki.

Przebieg zabiegu

Zabieg ortognatyczny przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym (narkoza) i trwa kilka godzin. Polega na odpowiednim przecięciu (osteotomii) kości szczęki i/lub żuchwy, co umożliwia mobilizację segmentów kostnych i ich ustawienie w nowej pozycji. Wszystkie cięcia odbywają się wewnątrzustnie, stąd na skórze nie ma blizn. Zęby ruchomej szczęki ustawiane są na indywidualnie wykonanej płytce chirurgicznej ustalającej docelowe położenie kości. Kości mocowane są w nowej pozycji za pomocą tytanowych minipłytek i śrub (osteosynteza płytkowa). W przypadku dużego zakresu wysunięcia kości niezbędne jest wypełnienie szczeliny kostnej za pomocą fragmentów kości przeszczepionych z talerza kości biodrowej. Po zabiegu chirurg zakłada elastyczne wyciągi międzyszczękowe w odpowiednim schemacie.

Okres pozabiegowy

Rekonwalescencja pozabiegowa – trudność funkcjonowania i dolegliwości mogą utrzymywać się do kilku tygodni.

Częste

Obrzęk jest typową reakcją organizmu na zabieg chirurgiczny. Jego wielkość i zasięg zależy od indywidualnych predyspozycji pacjenta oraz rodzaju i zakresu zabiegu operacyjnego. Obrzęk narasta w ciągu 24–72 godzin po operacji, po czym stopniowo, w okresie 3–4 tygodni całkowicie ustępuje.

Ból jest naturalną dolegliwością po zabiegu chirurgicznym. Jego poziom zależy od progu pobudliwości pacjenta. Ma charakter przemijający i jest kontrolowany za pomocą leków przeciwbólowych.

Krwawienie pooperacyjne – zwykle jest niewielkie i ustępuje samodzielnie w przeciągu kilku dni.

Zniesienie lub zmniejszenie czucia, tzw. parestezje, objawiają się one np: drętwieniem, mrowieniem, przeczulicą obszarów skóry unerwionych przez uszkodzony lub podrażniony nerw. W ciągu kilku – kilkunastu miesięcy włókna nerwowe regenerują się i następuje stopniowa poprawa czucia w danym obszarze. Może się zdarzyć, iż dojdzie do całkowitego przerwania ciągłości nerwu, a jego regeneracja okazuje się niemożliwa – sytuacje takie zdarzają się jednak niezwykle rzadko.

Ograniczenie ruchomości żuchwy – jest przemijające i związane bezpośrednio z występowaniem obrzęku pooperacyjnego.

Nudności i wymioty są objawem występującym w odpowiedzi na zastosowane znieczulenie ogólne. Zapobiegawczo mogą być podawane leki przeciwwymiotne.

Rzadkie

Infekcja obszaru poddanego operacji – zwykle związane z nieprawidłową higieną jamy ustnej lub znacznym osłabieniem odporności organizmu. W takich przypadkach metodą leczenia jest antybiotykoterapia. Utrzymujące się objawy są zwykle wskazaniem do usunięcia płytek do osteosyntezy po wygojeniu kości.

Przemieszczenie segmentów kostnych – jeśli się zdarzy, może się okazać, że będzie konieczna ponowna operacja chirurgiczna. Niebezpieczeństwo wystąpienia tego powikłania jest niewielkie.

Niestabilność położenia żuchwy względem szczęki – wymaga reoperacji.